Inhoudsopgave

Wij zijn er voor u!
Open Monumentendag en Hemelsbreed
Stagiairs Evangelische Theologische Faculteit
Operatie Mobilisatie International
Aanwinsten
Crowdfunding
KADOC-KU Leuven
In- of uitschrijven

Wij zijn er voor u!

Als deze nieuwsbrief verschijnt, zijn gelukkig al heel wat Covid-19 maatregelen opgeheven of versoepeld. Net als iedereen, zien ook wij uit naar een volledige normalisering van de samenleving, zodat we onze dienstverlening weer volledig kunnen uitoefenen. Het verzamelen, beheren en ontsluiten van archieven en bibliotheekmateriaal over de protestants-evangelische en anglicaanse aanwezigheid in onze samenleving is een belangrijke activiteit. Maar we doen nog veel meer! Zo is Evadoc ook actief om erfgoeddiensten op maat van protestants-evangelische en aanverwante geloofsgemeenschappen te ontwikkelen. De resultaten van het project ‘Hemelsbreed. Divers religieus erfgoed in Vlaanderen,’ die onze eigen inschatting over de situering van de grootste erfgoednoden in protestants-evangelische en anglicaanse middens bevestigden, is daarbij richtinggevend. Ten slotte zien we er ook naar uit om het land in te gaan met workshops en vormingssessies. Graag delen we onze kennis en expertise over archiefvorming en -bewaring in de context van de plaatselijke kerkgemeente of organisatie. Uiteraard kunnen ook andere aspecten van erfgoedwerking aan bod komen. Neem gerust contact op met de Evadoc-consulent om een en ander concreet verder af te spreken. Zoals u wellicht weet ontplooien we deze activiteiten volgens de modaliteiten van een samenwerkingsprotocol met KADOC-KU Leuven.

Open Monumentendag en Hemelsbreed

In de vorige nieuwsbrief kon u al uitvoerig lezen over het project Hemelsbreed. Divers religieus erfgoed in Vlaanderen. Het rapport en de filmpjes kunt u nog altijd online bekijken. De vervolgtrajecten van dit unieke project worden ingekanteld in de reguliere werking van de deelnemende organisaties. De Evadoc-consulent zal binnen het kader van KADOC-KU Leuven hiertoe het voortouw nemen voor de protestants-evangelische en anglicaanse eredienst.
Op Open Monumentendag, zondag 12 september 2021, zal er in elke provincie de mogelijkheid zijn om kennis te maken met dit divers religieus erfgoed en het rapport. Thema van de Open Monumentendag dit jaar is ‘erfgoed en inclusie. Voor de protestants-evangelische eredienst is gekozen voor de Evangelische Gemeente De Rots in Wondelgem en de VPKB Horebeke, protestantse kerk in de Geuzenhoek. Eerstgenoemde is een typisch voorbeeld van een kerkgebouw dat eerst een heel andere functie had. In Horebeke is er onder andere de schuilkerk uit 1795 en een protestants kerkhof uit 1824.Voor kennismaking met het anglicaans erfgoed is het de bedoeling dat u terecht kunt in St. Boniface te Antwerpen. Het huidige monumentale kerkgebouw werd opgetrokken tussen 1906 en 1910. Maar de anglicaanse aanwezigheid in deze stad gaat nog veel verder terug.
Het volledige programma van Open Monumentendag is beschikbaar vanaf maandag 2 augustus 2021. U heeft dan ruim een maand om te kijken welke activiteiten en pareltjes u op 12 september wilt bezoeken.

Stagiairs Evangelische Theologische Faculteit

Dit voorjaar hebben twee studenten van de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) stage gelopen bij Evadoc. Thomas Exalto deed onderzoek naar het erfgoed van migrantenkerken in Mechelen en Leuven. Tom van Steenis verwerkte archief en verdiepte zich in de redenen waarom het belangrijk is om archieven goed bij te houden.

Thomas Exalto schreef over zijn ervaringen in de ETF-nieuwsbrief het volgende:
“Tussen februari en april heb ik een onderzoekstage gedaan bij Evadoc. Dit is een archief- en documentatiecentrum voor protestants-evangelisch erfgoed. De focus van mijn stage was het in kaart brengen van het religieus erfgoed en de erfgoednoden van migrantengemeenten in Mechelen en Leuven. Tijdens mijn stage heb ik mij eerst verdiept in de theorie rondom religieus erfgoed. Vervolgens heb ik mij beziggehouden met een veldonderzoek. Voor het veldonderzoek heb ik verschillende kerkgemeenten gecontacteerd en bezocht.Bij de bezoeken heb ik een vragenlijst afgenomen, met als doel het in kaart brengen van het erfgoed en de erfgoednoden. Deze resultaten heb ik uiteindelijk verwerkt in een artikel. Gedurende mijn onderzoek kwam ik erachter dat kerken zich meer bewust moeten worden van hun religieuze erfgoed en erfgoednoden. Deze zijn er namelijk vaak wel, maar worden niet altijd opgemerkt. Het was verrijkend om tijdens mijn stage een brug te kunnen slaan tussen de praktijk en de vaardigheden die ik tijdens mijn studie heb opgedaan. Verder vond ik het inspirerend om tijdens de bezoeken kennis te maken met diverse kerkelijke tradities uit verschillende delen van de wereld.”

Als onderdeel van zijn stage schreef Tom van Steenis een artikel over de relevantie van archief en archivering voor huidige kerkgemeenten en gelovigen. Graag neem ik met toestemming daaruit enkele passsages over.

“Toen ik in 2018 ging studeren aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven kregen we als studenten een rondleiding door EVADOC, het Protestants-Evangelisch Archief- en Documentatiecentrum. Daar kreeg ik als eerst een kijkje in de archieven. Eerlijk gezegd deed het me toen nog niet zo veel. Ik wist niet zo goed wat je met al die oude documenten aan zou moeten. Een bibliotheek met boeken sprak mij meer aan. De archieven leken ook zo ontoegankelijk verborgen in depots. Het is niet zoals een boek op de plank dat je aan de kaft herkent. Archiefstukken zitten verborgen in allemaal dezelfde dozen en mappen. Je moet goed zoeken. Maar schatten zijn meestal ook verborgen. Een schatkist herken je niet zomaar en daarvoor moet je ook goed zoeken. Zodra je zo’n schat vindt, weet je maar al te goed dat je die moet koesteren. Zo heb ik ervaren dat er in die mappen en dozen heel wat schatten zitten die je zou missen als je van hun bestaan niet af zou weten.”

Vervolgens geeft hij 3 redenen waarom het goed bewaren van archief en ander erfgoed belangrijk is.
a) Praktisch-administratief .
“Zonder archief”, zo stelt Tom, “zouden vele organisaties minder functioneel en effectief zijn.” Voor kerkgemeenten betekent dat bijvoorbeeld dat zij door het goed bijhouden van archief kunnen “zien waar zij vandaan komen, welke beslissingen er in het verleden gemaakt zijn, wat er in voorgaande vergaderingen heeft plaatsgevonden, waaraan geld wordt uitbesteed, wanneer wat heeft plaatsgevonden, et cetera.”
b) Onderzoek
Archieven zijn een belangrijk hulpmiddel om “een correcte, neutrale, objectieve kijk op de geschiedenis” te kunnen presenteren. Van Steenis merkt daarbij op dat “archieven geen deuren naar het verleden zijn, maar slechts kleine kiertjes. Het geeft slechts één blik van de werkelijkheid van het verleden.” Dat nauwkeurig en goed onderzoek van archiefbronnen tot het bijsturen van bepaalde beeldvorming kan leiden maakt hij vervolgens duidelijk aan de hand van een concreet voorbeeld.
“Sommige evangelische christenen die ‘vrouwen in het ambt’ afkeuren, denken vaak dat dit in hun kringen altijd de normale gang van zaken is geweest.” Uit archieven blijkt “dat dit helemaal niet zo is. Er was een tijd dat vrouwen wel volop betrokken waren in de evangelische bediening. Niet alleen in de getuigenissen, maar ook in de prediking.”

Verder zijn archieven ideaal om “een gedetailleerde biografie van iemand op te stellen of om na te gaan hoe gesproken werd over en gehandeld werd in bepaalde zaken. Ook kan men door archievenonderzoek de context en ontstaansgeschiedenis van bepaalde besluiten te weten komen.”

Johannes Rietdijk & Anke van Hoften

c) Emotioneel-symbolisch
“Deze invalshoek zal voor de meeste mensen het duidelijkst zijn,” zo stelt Tom. Dat was in mijn geval althans zo. Het christendom in Europa staat sterk onder druk. Het ledenaantal van veel kerken loopt langzaam terug. Maar reeds vanaf de eerste christelijke gemeenschappen hebben christenen al hun tradities, geloofsopvattingen rituelen doorgegeven aan latere generaties. Dit is meestal immaterieel erfgoed, maar ook – en misschien vooral – het materiële erfgoed heeft heel veel waarde. Dat zegt immens veel over het immateriële ‘materiaal’. Het archief is daarom een belangrijk middel waardoor dit christelijk geloof en de invulling hiervan voortgezet kan worden.”

Van Steenis geeft vervolgens nog een concreet voorbeeld vanuit zijn stage. “Het christelijk erfgoed geeft uitdrukking en invulling aan de beleving van het geloof. Evangelische gemeenten kijken naar hun voorgangers en reflecteren daarop. Een voorbeeld: door het archief van de European Evangelical Alliance ben ik meer te weten gekomen over de evangelische beweging in Europa. Wat voor evenementen zij organiseerden, welke binnen- en buitenlandse betrekkingen zij hadden, hoe zij tegenover vrouwen in het ambt stonden, et cetera.

Hedendaagse christenen kunnen zich zo verbonden voelen met de voorgaande generaties. Zij delen dezelfde uitdaging om het christelijk geloof in een nieuwe, eigentijdse ‘taal’ vorm te geven. Zo kan bijvoorbeeld gekeken worden naar de European Evangelical Alliance en welke evangelisatiemiddelen zij hebben ingezet om mensen te bereiken met het Evangelie, welke methoden effectief waren en wat anders kon.”

Van Steenis sluit af met de volgende conclusie: “Christelijk erfgoed zorgt niet alleen voor identiteit, maar geeft ook uitdrukking en invulling aan de beleving van het geloof. Zo kan er gereflecteerd worden over het geloven en beleven van vroeger. De wetenschap dat de huidige generatie het ‘verleden van de toekomst’ wordt, is daarom een belangrijke stap naar een goede erfgoedreflex en -zorg van de huidige kerkgemeenten. Zo zullen ook zij een belangrijke bijdrage leveren aan het doorgeven van hun verhaal aan volgende generaties.”

Operatie Mobilisatie Internationaal

In 2019 kondigden we al aan dat het wereldwijde archief van Operatie bij Evadoc in bewaring zou worden gegeven. In de afgelopen maanden zijn de eerste twee delen hiervan in Leuven aangekomen. Het archief van OM USA maakte de oversteek met een containerschip. Op de foto ziet u het schip de monding van de Westerschelde opvaren om uiteindelijk in Antwerpen aan te meren.
De tweede zending werd over land aangevoerd en betreft het archief van OM Oost-Europa, en bevat zowel de periode van vóór als nà de val van het IJzeren Gordijn. Uiteraard houden we u op de hoogte van verdere ontwikkelingen.

Aanwinsten

Naast de deelarchieven van OM International is onze collectie de afgelopen maanden ook nog uitgebreid met aanvullingen van de archieven van Jean-Claude Thienpont, Jean Vanhees en Herman Spaargaren.

In de bibliotheekcollectie signaleren we onder andere de volgende aanwinsten:
Monica Kendall, Lies and the Brontës. Dit boek is mede tot stand gekomen door onderzoek in het parochiearchief van de Brusselse Holy Trinity Anglican Church, dat aan Evadoc in bewaring is gegeven.

Van Luc Schmidt mochten we meerdere zangbundels ontvangen die gebruikt werden in de samenkomsten van de Vergadering van gelovigen.

Uit de collectie van dubbelen in het Boudin-Willems archief ontvingen we van de Universitaire Faculteit voor Protestantse Godgeleerdheid en de Synodale Raad van de Verenigde Protestantse Kerk in België van de volgende tijdschriften meerdere jaargangen:

• De Stem van de Protestantse Kerk in België
• Het Christelijk Volksblad
• De Blijde Booschap voor Nederland (Silo)
• Le Chrétien Belge
  Le Glaneur Missionnaire
• Paix et Liberté
  
  Tot slot vermelden we ook nog enkele digitale nieuwsbrieven die recentelijk zijn toegevoegd:
• Hulp aan Haïti
• Mercy Ships
• Christian Climate Action Belgium

Crowdfunding

Tussen de E-nieuwsbrieven door, verschijnen af en toe nog andere artikelen op onze website.
Zo verscheen een tijdje terug een blogpost onder de titel “Geef Onze Hoop terug hoop.”
Voor wie dat artikel gemist heeft, neem ik het graag in aangepaste vorm op in deze nieuwsbrief.

Jarenlang, van 1925 tot 1963, gaf de Belgische Evangelische Zending (BEZ), nu Vianova, het tijdschrift Onze Hoop en zijn Franstalige tegenhanger Notre Espérance uit. Deze bladen zijn een unieke bron voor de geschiedenis van de verbreding van het protestants-evangelisch landschap in België na de Eerste Wereldoorlog. Ze geven inzicht in de ontwikkelingen op lokaal en nationaal vlak, in de internationale contacten en in het gedachtegoed van BEZ, een van oorsprong Amerikaanse organisatie.
Onze Hoop en Notre Espérance zijn echter sterk bedreigd. Vooral voor de periode tot de Tweede Wereldoorlog is de kwaliteit van het papier, waarop ze werden gedrukt, bijzonder slecht. Zelfs onder optimale omstandigheden, waarin ze in KADOC worden bewaard, is het natuurlijke verval van het papier hoog. Het wordt broos en elke manipulatie leidt tot beschadiging. Om Onze Hoop en Notre Espérance voor de toekomst te bewaren én hun inhoud blijvend toegankelijk te maken, is digitalisering een absolute noodzaak.
Digitaliseren kost echter geld. En het budget is beperkt. Daarom doen we voor de digitalisering van deze unieke tijdschriften een beroep op uw financiële hulp. Geef Onze Hoop / Notre Espérance terug hoop.
Bedrag voor de digitalisering: 2000 euro.
Door het samenwerkingsprotocol van Evadoc met KADOC zijn giften hiervoor fiscaal aftrekbaar als u hiervoor gebruik maakt van het rekeningnummer BE45 7340 1941 7789 van KADOC-KU Leuven met vermelding 400/0020/43911
Benieuwd naar de tussenstand?
Op deze speciale crowdfundingpagina van KADOC-KU Leuven kunt u zien hoeveel er al is binnengekomen voor dit project. De tussenstand word wekelijks geactualiseerd. Op het moment dat ik deze nieuwsbrief schrijf, is er € 180 binnengekomen. Dat is een mooi begin, maar we hebben uw gewaardeerde financiële steun nodig om ons streefdoel te bereiken.
Voor vragen over dit project kunt u terecht bij Aaldert Prins.

KADOC-KU Leuven

Om zijn erfgoedwerking te realiseren werkt EVADOC intensief samen met KADOC. Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving van de KU Leuven. Evadoc en KADOC: toegangspoort tot het protestants-evangelisch erfgoed.

In- of uitschrijven

Via deze link kunt u zich in- of uitschrijven voor de Evadoc nieuwsbrief.